Skip to content

Γνωσιακές Παρεκκλίσεις

Οι γνωσιακές παρεκκλίσεις είναι πρότυπα αρνητικής σκέψης που μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε συναισθηματική δυσφορία και δυσλειτουργική συμπεριφορά. Είναι κάτι το οποίο αφορά όλους μας αλλά υπό συγκεκριμένες συνθήκες το φαινόμενο αυτό μπορεί να γίνεται εντονότερο και συχνότερο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις ψυχικές διαταραχές. Έχει μεγάλη σημασία η αναγνώρισή τους καθώς επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το συναίσθημα.

Σε αυτήν την ενότητα θα παραθέσουμε μία λίστα από τις πιο κοινές από αυτές τις γνωσιακές παρεκκλίσεις μαζί με παραδείγματα:

Σκέψη όλα ή τίποτα (διπολική σκέψη, ή σκέψη άσπρο-μαύρο): Βλέποντας τα πράγματα σε ακραίες εκφάνσεις τους χωρίς να λαμβάνονται υπόψη καμία ενδιάμεση εκδοχή. Παράδειγμα: «Αν δεν είμαι τέλειος, είμαι η απόλυτη αποτυχία.»

Υπεργενίκευση: Συμπεράσματα που είναι ευρέως αρνητικά βασισμένα σε περιορισμένες αποδείξεις. Παρατηρούσε σε αυτές τις εκφράσεις λέξεις όπως «πάντα, ποτέ, τίποτα, όλα». Παράδειγμα: «Απέτυχα σε εκείνη την παρουσίαση, είμαι άχρηστος σε όλα.»

Νοητικό Φίλτρο: Η σκέψη επικεντρώνεται αποκλειστικά στα αρνητικά στοιχεία μιας κατάστασης, αγνοώντας τα θετικά, μια κατάσταση που θυμίζει τον τρόπο που μία σταγόνα μελάνι αρκεί ώστε να χρωματίσει όλο το περιεχόμενο. Παράδειγμα: «Λάβαμε θετικά σχόλια, αλλά δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι αυτό το ένα αρνητικό.»

Υποτίμηση Θετικών: Μειώνεται η αξία θετικών εμπειριών και αποδίδεται το αποτέλεσμα αλλού πιστεύοντας ότι δεν έχουν σημασία τα θετικά για κάποιο λόγο. Παράδειγμα: “Πήρα αυτήν τη θέση εργασίας επειδή δεν κατάφεραν να βρουν άλλον.”

Αυθαίρετο συμπέρασμα:

α. Διάβασμα μυαλού: Υπόθεση ότι γνωρίζουμε τι σκέφτονται οι άλλοι χωρίς αποδείξεις. Παράδειγμα: «Σίγουρα σκέφτονται ότι είμαι αγχωμένος και βαρετός.»

β. Διάβασμα μέλλοντος: Πρόβλεψη αρνητικών χωρίς πραγματική βάση. Παράδειγμα: «Είμαι βέβαιος πως δε θα πάει καλά αυτό.»

Καταστροφοποίηση: Υπερβολή της σημασίας των αρνητικών γεγονότων και ελάττωση της σημασίας των θετικών, με τις χειρότερες δυνατές συνέπειες. Παράδειγμα: «Αν κάνω ένα λάθος στη δουλειά, θα απολυθώ και θα καταστρέψω την καριέρα μου.»

Συναισθηματική λογική: Πίστη ότι τα συναισθήματά μας αντικατοπτρίζουν την αντικειμενική πραγματικότητα. Εφόσον το νιώθω, έτσι είναι. Παράδειγμα: «Νιώθω άχρηστος, άρα έτσι είναι.»

Δηλώσεις Πρέπει: Χρησιμοποιούνται αυστηροί κανόνες και προσδοκίες στην κριτική για τον εαυτό ή τους άλλους. Παράδειγμα: «Πάντα πρέπει να μπορώ να αντιμετωπίζω τα πάντα μόνος μου.»

Εσφαλμένη τιτλοφόρηση: Χρήση αρνητικών ετικετών, ή καλύτερα απόδοση ιδιοτήτων για τον εαυτό ή τους άλλους βάσει συμπεριφοράς. Παράδειγμα: «Είμαι μια αποτυχία επειδή έκανα ένα λάθος.»

Προσωποποίηση: Υπόθεση πως κάτι που κάνουν ή λένε οι άλλοι αποτελεί αντίδραση σε κάτι που αφορά εμάς, με άλλα λόγια παίρνουμε τα πράγματα πιο προσωπικά. Παράδειγμα: «Γελούν, οπότε πρέπει να γελούν για μένα.»

Αυτές οι παρεκκλίσεις στη σκέψη, οι οποίες παρομοιάζονται με άλματα στη σκέψη δεν έχουν κάποιο όφελος αλλά προκύπτουν στην προσπάθεια του νου να αντιμετωπίσει απρόβλεπτες καταστάσεις. Μέσω της αυτοπαρατήρησης μπορεί κανείς να εκπαιδευθεί να τις παρατηρεί και να προσπαθεί να βρει εναλλακτικές, πιο λειτουργικές οπτικές για τις καταστάσεις αυτές.

“Οι αρνητικές σκέψεις παραμένουν επειδή τις πιστεύουμε, όχι επειδή τις θέλουμε ή τις επιλέγουμε.” Andrew J. Bernstein

Comments (0)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back To Top